فیروزه سنگی با ارزش و گرانبهاست که در رنگ های فیروزه ای با تن های رنگی متفاوت آبی روشن ، آبی تیره ، سبز روشن و سبز تیره وجود دارد . سنگ فیروزه اصل از نوع سنگ آذرین است که در نواحی آتشفشانی و در نزدیکی سطح زمین یافت می شود. فیروزه سنگی با سختی ۵.۵ الی ۶ است ، این سنگ در صورتی که کاملا خشک گردد استحکام بیشتری می یابد.
سنگ های فیروزه اصل موجود در عمق زمین به دلیل تولید اسید آب زیرزمینی نرم می شوند بنابراین کیفیت لازم و ارزش جواهر کمتری دارند ، بهترین نوع فیروزه، در نزدیکی سطح زمین وجود دارد. سنگ فیروزه انواع مختلفی دارد که در این بخش به معرفی آنها می پردازیم و روش تشخیص فیروزه اصل را از دیگر نمونه آن برایتان توضیح می دهیم.
این سنگ که در ایران به اسم فیروزه شناخته می شود در زبان انگلیسی Turquoise (تورکویز – سنگ ترک) نام دارد که دلیل این نامگذاری می تواند این باشد که:
۱. در گذشته زمانی که هنوز معدن های فیروزه در اروپا و آمریکا کشف نشده بود ، تمامی ارتباطات تجاری اروپاییان با ایران در زمینه سنگ قیمتی از طریق کشور ترکیه صورت می گرفت و بازرگانان ترک از ایرانیان سنگ های قیمتی می خریدند و به اروپاییان می فروختند به همین دلیل فیروزه را که سنگی نا آشنا برای آنها بوده و از ترکیه وارد می شده سنگ ترکی می نامیدند.
۲.برخی دیگر معتقدند ریشه این اسم برگرفته از اسم فرانسوی این سنگ است که برای توصیف سنگ بکار می بردند. در فرانسه این اسم Pierre Turquin به معنی سنگ آبی پر رنگ می باشد که به تدریج به تورکویز در لهجه انگلسی تغییر نموده است.
بر مبنای سه ویژگی می توان سنگ فیروزه را دسته بندی نمود . این سه ویژگی عبارتند از :
فیروزه طیف رنگی بسیار گسترده ای دارد . این سنگ در رنگ های آبی تیره ، آبی کمرنگ تا سبز پررنگ وجود دارد. هر چه آبی تیره در فیروزه به رنگ سبز غالب تر باشد، ارزش فیروزه بیشتر است.
در همه نقاط دنیا فیروزه استخراج می شود اما فیروزه ایران، فیروزه تبت، فیروزه آمریکا، فیروزه مصر مهم ترین معادن فیروزه در سراسر جهان هستند . مهم ترین معادن فیروزه درایران در نیشابور، دامغان و کرمان قرار دارند اما فیروزه نیشابور با ارزش ترین فیروزه دنیا از نظر تجاری می باشد .
فیروزه کرمان و دامغان نسبت به فیروزه نیشابور و فیروزه تبت یا آمریکا از کیفیت پایین تر و ارزش کمتری برخوردارند . متاسفانه روش غیراصولی استخراج فیروزه از معادن نیشابور سبب شده رگه های فیروزه نیشابور تا ۵ سال آینده نا پدید گردند.
در سومین که در کشور های عربی مرسوم است، فیروزه به دو نوع عجمی و شجری تقسیم می شود.برخی از فیروزه ها دارای رگه هایی هستند ولی برخی دیگر کاملا صاف و یکدست آبی هستند که روی سطح آن ها هیچ رگه و شکستگی وجود ندارد ، عربها به این نوع فیروزه ها فیروزه عجمی می گویند.
فیروزه عجمی که تنها در ایران یافت می شود در بین عرب ها محوبیت زیادی دارد اما برای ایرانی ها و دیگر کشورها فیروزه های رگه دار یا صاف فرقی ندارد و از فیروزه های رگه دار که در بازار به آن عنکبوتی یا اسپایدر نیز می گویند ، استقبال می شود . آنچه برای خریداران فیروزه بسیار پر اهمیت است رنگ فیروزه می باشد . اگر فیروزه دارای رگه های طلایی باشد قیمت بیشتری خواهد داشت.
فیروزه های آمریکایی در ایران کم هستند . فیروزه تبت نیز رنگ روشن تر و سطح صاف تری نسبت به فیروزه ایرانی دارند . رگه های روی فیروزه تبتی حالت نازک و مویی دارد و این نوع فیروزه به صورت تکه های ریز استخراج می شود که برای استفاده روی رکاب انگشتر چندین سنگ را به صورت کوبیده استفاده می کنند.
فیروزه ایرانی زمخت تر از فیروزه تبتی است و رگه های روی آن به صورت ترک های درشت و تیره هستند . فیروزه های ایرانی درشت استخراج می گردند و در مینا کاری ازفیروزه های ریز ایرانی استفاده می شود.
ایجاد خراش ، آب داغ، مواد شیمیایی و شوینده های خانگی مهم ترین خطرات برای سنگ فیروزه اصل محسوب می شوند . برای نگهداری از سنگ فیروزه بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:
فیروزه نباید با کرم، روغن و ادکن تماس داشته باشد زیرا سبب تغییر رنگ آن خواهد شد.
انگشتر نگین فیروزه خود را هنگام کار با مایع دستشویی از دست خود بیرون آورید . همچنین این سنگ نباید با آب کلردار تماس یابد.
از تماس مواد چربی و سنگ فیروزه اجتناب نمایید.